Kany postawić granice polityki w góralskim regionaliźmiy? – Relacja z posiadów ZP w Krakowiy i luźne przemyślynia

Cołkym niedowno, 14 kwietnia tego roku, były w Krakowiy zorganizowane posiady z ramiynio Krakowskiego ôddziału ZP. Tematym wydarzynio były GRANICE POLITYCNEGO ZAANGAŻOWANIO ZWIONZKU PODHOLON. Współôrganizatorami wydarzynio była Rada Młodyk przý ZP, reprezyntowano przez Dorote Trebuniy, Pietra Kuruca i Kamila Lassoka. Debate poprowadziyła prof. UJ dr hab. Stanisława Trebunia-Staszel. W posiadak wzion tyz udział prezes ZP Julian Kowalczyk. 

Spotkaniy zacyno siy ôd wykładu ks. dra hab. Wojciecha Węgrzyniaka, ftory wprowadziył nos w historycny kontekst pojyńcio „polityka”. Zwróciył uwoge na to, ze tym słowym mozeme nazwać kozde działaniy na rzec wspólnoty, nie ino ôparte na rzondzyniu. Temu tyz, jak pokozoł, zawse trza pedzieć, ô ftoryj „polityce” myślime. Prelegent nom tyz przedstawiył włosnom liste spraw, na ftore Zwionzek powiyn dawać poziór w kontekściy polityki: 1. Brak zaangażowanio; 2. Wygłosaniy swojygo zdanio bez rzetelnyj wiedzý; 3. Nieposanowaniy tego, ze insi tyz majom swojy zdaniy; 4) Buntowaniy siy przeciwko legalnyj władzý; 5) Zaniedbowaniy włosnyk ôbowionzków skrony polityki; 6) Myślyniy ino ô swojik interesak; 7) Wstyd z włosnyk poglondów; 8) Działaniy przeciw statutowi i celom ZP; 9) Działaniy przeciw wortościom krześcijańskim; 10) Brak cynstyj rewizjy swojego zaangażowanio. 

Po wykładziy my prześli do włościwyj cyńsci posiadów — do debaty. Poza cłonkami krakowskiego ôddziału ZP i napytanymi gościami, duzom grupom była delegacjo ze Studenckiego Góralskiego Zespołu „Skalni” w Krakowiy. Som-ek tyz skorzýstoł ze sposobności, coby pedzieć ô swojik przemyślyniak i zolak do tego, jak Zwionzek działo — tym barzyj, zek jes ôsobom, co wystompiyła ze Zwionzku z powodów światopoglondowyk.

Zacnijme ôd polityki

Jak siy ôkozało, cheba nowoźniyjsom rzecom, ftoro zniechynco ludzi do Zwionzku, jes włośniy miysaniy siy w sprawy wielkiyj partyjnyj polityki i ôgólny brak pluralizmu poglondów. Ludziy widzom cynsto ZP jako nieformalnom przýbudówke partyjnom a wielu działacý włośniy pod sztandarym Zwionzku zrobiyło kariery politycne. Do tego nie jes tajymnicom, ze w przýpodku co ponieftoryk ôddziałów ZP choćkiy jedynom wiynsom akcjom bywo wystawiyniy swojik kandydatów we wyborak. Wymiyniane tyz były przýpodki, kiedy do akcji politycnyk były miysane nawet dzieci cłonków Zwionzku. Nie zawse władze stowarzýsynio na to reagowały. Wiadomo, ze nie godome ô pełnym, stuprocyntowym poparciu dlo jednyj partii, ale racyj ô braku kontroli, co choćkiy robiom ponieftorzý cłonkowiy zwionzku abo całe ôddziały. 

Piynta achillesowo: Brak pluralizmu i co z tego wyniko

Wiynksość ôsób, co krytykowali działania ZP, siy zgodziyła, ze niestety to stowarzýsyniy nie gwarantujy pluralizmu poglondów. Władze i cłonkowiy cynsto nie licom siy z tym, ze som jes Górole, co majom inakse poglondy politycne abo krapke inacyj patrzom na świat. Mało siy myśli ô tym, ze nie kozdy cłonek tego stowarzýsynio kce brać udział w radykalnyk akcjak światopoglondowyk, co ik Zwionzek ôrganizujy. Trza tutok dodać, ze takiy głosý wychodziyły nie ino ôd młodyk (m.in. ôde mniy), ale tyz ôd regionalistów ze średniego pokolynio. Ftosi tyz mondrze zauwozył, ze Zwionzek, ftory deklarujy, ze kce reprezyntować całom polskom Góralscýzne, po prowdziy przepycho ino poglondy cyńści swojik cłonków. Zamiast łoncýć, pojawio siy jesce wiynksý podzial.

Mało tego, duzo z tyk akcji nie pokrywo siy z celami statutowymi Związku! Argumynt, ze Zwionzek broni wortości krześcijańskik, ni mo tutok znacynio, bo przeciy nie kozdy krześcijanin cý katolik mo telo ôstre i radykalne poglondy, a dalyj mogom być głymboko wierzoncými ôsobami. Tym barzyj kie popatrzýme na poglondy ludzi młodyk, to dzisiyjsý model działanio Zwionzku moze doprowadzić do tego, ze nik nie be kcioł do niego nolezeć. Casý siy zmiyniajom: dzisiok młodzi ludziy siy nie kcom utożsamiać z takom Góralscýznom i starzý zwionzkowcý musom ô tym nie ino wiedzieć, ale tyz to usanować. Wniosek był prosty: radykalizm ideowy powodujy, ze coroz mniyj ludzi bedziy kciało przýnolezeć do takik ôrganizacji.

Wozne pytaniy: Co i jako poprawić?

Jako wozny postulat młodyk pojawioł siy głos, ze Zwionzek powiniyn siy radykalniy ôdciońć ôd „wielkiyj” polityki i być neutralny w sprawak światopoglondowyk. A do tego trza zmiany statutu. Z takom myślom zgodziył siy tyz nas główny gość, ks. Węgrzyniak, a i doruciył włosnom, straśniy woznom uwoge: Nas świat siy zmiynio i w Zwionzku powinno być miyjsce nie ino dlo ludzi wierzoncýk, ale tyz niewierzoncýk. Temu tyz ôbok wortości krześcijańskik statut powiniyn deklarować posanowaniy dlo syroko rozumianyk wortości humanizmu i ludzkiyj godności, coby siy w nim kozdy móg cuć dobrze. 

Ale pogodojme jesce ô wizerunku…

Dalsom, straśniy woznom myślom jes to, ze ZP jest nobarzyj nośnom i nowiynsom ôrganizacjom góralskom. To, co robi Zwionzek mo siylny wpływ na to, jak cało Polska widzi nas region. Polocý siy nie bedom zastanowiać, ftory Górol jes w zwionzku, a ftory niy. Ludziy nie widzom w działalności Zwionzku tego, ze Górole majom rózne poglondy (a wiyme przeciy, ze majom!). Dlo reśty Polski Górol to Górol. Totyz ôd Zwionzku zolezý, jak na nos bedom patrzeć i ftore stereotypy bedom brały góre. Ludziy se musom uświadomić, ze negatywny ôbroz łatwo narosto i nie tak leko to pote zmiynić.

Trza tutok podkreślić, ze stereotypy działajom tyz na tyk, ftoryk dotycom. Spotykome siy ś niymi na kozdym kroku, a nobarzyj w interneciy. Jak Górol siy bedziy kojarzył z pazernościom, upartościom cý włośniy z politykom jednyj partii, to młodzi po prostu nie bedom kcieć być Górolami. Pozýtywne stereotypy som jes ciynzkiy do zbudowanio i musime to mieć cały cos z tyłu głowy. Takiyj ôdpowiedzialności Zwionzkowi brakujy.

Jak wyglondze zaangażowaniy młodyk?

Poza samym tematym polityki, nasi koledzý i koleżanki pokozali jesce jednom woznom rzec. Wbrew temu, co se myślom starsi działacze, młodzi cały cos kcom działać w ruchu regionalnym. Niestety abo to robiom na skraju Zwionzku, abo het poza jego strukturami. To, ze tak zwani „twardzi zwionzkowcý” ik nie widzom, to nie znacý, ze młodzi majom w nosiy sprawy góralskiego regionalizmu. Problemym jest tutok włośniy cały ôbroz Zwionzku i wiynksość młodyk siy ś nim nie kce utożsamiać. Temu tyz ni ma np. motywacji, coby chodzić na zebrania abo płacić składki. Młodym ludziom siy Zwionzek coroz rzodziyj kojarzý ze spolnotom cý pocuciym dumy, ino włośniy z wielkom politykom i ze wstydym.

W tym temaciy wniosek jest doś prosty: starse pokolyniy musi uznać, ze młodzi kcom działać w duchu nowocesnyk casów. Nauka powinna iś we dwie strony, nie ino młodzi ôd starsýk. Młodzi działacze, w tym ludziy zajmujoncý siy zespołami ludowymi, wymiyniyli tyz inse wozne aspekty. Na przýkłod potrzebne som jes kursý i warztaty do wymiany wiedzý dlo kierowników i instruktorów, abo choćby współpraca miyndzý zespołami. Praktyka tyz pokazujy, ze som jes ludziy, co sukajom ôtwartyk kursów tońca góralskiego, nienastawionyk ino na wystympy. Takiego prostego, swobodnego przekazu kultury suko straśniy duzo ludzi i worce iś w tyn strone.

Wnioski

Cało debata pokozała, kielo wozne jest wzajymne słuchaniy i wymiana myśli. Bez tyk punktów bedziyme dalyj iść w strone dzielynio siy na „lepsýk” i „gorsýk”. Przýznom siy scyrze, ze tako dyskusjo wywołała we mniy lekućki przýpływ nadziyji. Moze kiedysik nie bedziyme siy musieć wstydzić za sobiy nawzajym. Zrodziyły siy tyz dalse pytania: cý Zwionzek bedziy mioł chyńci i wytrwałość, coby siy zreformować. Ôdpowiydź nie jes tako ôcýwisto. Na pewno my zrobiyli jakisi krok do przodku, piyrsý moze ze stu. Pociysyniym jes to, ze w debaciy wzion udział tyz som prezes Julian Kowalczyk. Jego pomysłym jes włośniy ciało Rady Młodyk przý Zwionzku Podholon, kany mogom działać tyz ôsoby, co w Zwionzku nie som. 

Na pewno przed nami jesce duzo spraw do ôzwionzanio i mom nadziyjy, ze temat tak wartko nie ucichniy.

Myślym, ze Zwionzek siy powiniyn zastanowić nad tymi kwestiami:

• Jako zmiynić statut, coby zatrzýmać powionzania z partiami ôgólnopolskiymi?
• Co zrobić, coby we wyborak lokalnyk kandydaci z ramiynio Zwionzku byli ôzlicani ze swojyj działalności na kóńcu urzyndowanio?
• Jako przebudować Zwionzek, coby był ôtwarty na kozdom ôsobe, co kce działać zgodniy z jego głównom misjom?
• Jako jesce lepiyj usanować tożsamości lokalne, coby zmniyjsýć dominacje Podholo? Moze worce powołać barzyj ôgólny Zwionzek Góroli Polskik? Jego cyńściom by móg być i som ZP na Podholu, a tyz inse ôrganizacje góralskiy z pozostałyk regionów. Na Podholu takiyj refleksji prawiyze ni ma. Ôsobiściy znom ludzi, chociozby ze Zýwiyccýzny, co nie kcom być kojarzyni z Podholym. Jak godajom, przeskodzo im dominacjo nasego regionu w nazwiy Zwionzku. Sprawa wortajonco tego, coby jom wziońć pod uwoge!
• Prawiy zerowe zainteresowaniy Zwionzku sprawom zanikanio gwary. Ni ma wydawanyk zodnyk pomocý dydaktycnyk ani ksionzecek dlo dzieci. Z drugiyj strony przeciy wiyme, ze dzieci som coroz wceśniyj dawane do złobków i przedskoli. Kontakt z gwarom siy zmniyjso choćkiy prawiy do zera, jak nik w chałpiy nie godo ś niymi po nasemu. W tyj kwestii Górole powinni pomyśleć np. ô szwajcarskim modelu podtrzýmowanio lokalnyk gwor. 
• Płone zaangażowaniy ZP w sprawy środowiska naturalnego ani w kwestiy ôchrony krajobrazu. Podhole jes jednym z nobarzyj zaśmieconyk regionów, jak chodzi ô reklamy! 
• Sprawy budownictwa regionalnego. Mome przeciy telo śpeców ôd budownictwa, ale mało fto ucý, jako zadbać ô stary dóm abo jako mondrze docieplić płazówke. Prosto rzec, a straśniy wozno, coby utrzýmać regionalny charakter budownictwa.
• Zanik ponieftoryk tradycji na Podholu, jak np. chodzyniy po kolyndziy, itd…

…A to ino pocontek listy, cým worce siy zajońć w piyrsyj kolyjności (zamiast wojyn światopoglondowyk). To som sprawy wozne dlo nasyj kultury i Zwionzek powiniyn mieć ôd tego ludzi (bo mome do tyj wiedzý dostymp!).

A co Wy myśliciy? Piściy śmiało w komyntorzak! 🙂

PS: Wielgiy Bóg zapłoć dlo Bożeny Goleniowski, Joanny Topór-Orawiec i Damiana Kasperka za dodatkowe argumynta do tego artykułu 🙂

Źródło zdjyńć: Fotorelacjo na stroniy ZP w Polsce