Podhole cý Podhale? Podhalański cý podholański? Ftoro ôdmiana jes poprawno?

PodholePodhale? Podhalańskipodholański? Ftoro ôdmiana jes poprawno?

Ponieftorzý, co śledzom strone Gwara góralsko Skolnego Podholo abo zaziyrajom na grupe Jako be po góralsku?, pewnié już zauwozyli, ze konsekwetnié uzýwome haniok ôdmiany Podhole, podholański, Podholany/Podholanié. Robime tak (abo przýnomniyj jo, autor tego tekstu, robiym) skrony tego, ze wyraz tyn mo korzynié włośnié w słowié hola. Poźryjme sié totyz na rzeconom holé (abo holom).

Skond wiyme, ze poprawno jes włośnié postać z o? Moze piyrse zacnijme ôd samego pochodzynio tego słowa. Po nasyj stronié granicý spotkome go nie ino na Podtatrzu, ale tyz w Gorcak i w Beskidak. W pracak jynzýkoznawców hola jes uznawano za pozýcke jynzýkowom ô korzyniak słowackik. Góralskié hola pochodzić mo ôd słowiyńskiyj formy hoľa (wymowa z miynkim ľ). Wziyno sié óno ôd przýmiotnika holý (=„goły”) i ôznacowało przestrzyń gołom, niezalesionom. Do nos zaś dotarło pote wroz z kolonizacjom Wołoskom, ftoro na Podtatrze w duzyj cyńsci przýsła ôd strony słowiyńskiyj. Nasi przodkowié przejyni go w brzmiyniu ôryginalnym, alé zacyni ôdmiyniać w sposób małopolski (przed Wołochami byli juz tutok przewoźnié ôsadnicý małopolscý). Dowodym na to jes to, ze przý pytaniu „skond?” ôdpowiado sié „z hól”, z polskim pochylyniym o>ó (np. krowa > krów), a nie „z hol” (tak, jako przý ôdmianié polana > polán, polon).

Ciekawe jes tyz, ze słowo hole w gwarze nabrało dodatkowego znacynio „góry”, „Tatry”. Bez to godo sié np.: iś w holé, przýśli z hól. W taki sposób kraina pod Holami zýskała miano Podhole. Nie wiyme do kóńca, fto piyrsý uzył tego wyrazu: cý jes to słowo zrodzone w głowié jakiegosi cepra, abo cý moze wymyślili go sami Górole. Na pewno mo korzynié ludowe, ôparte na holi.

Skond totyz mome polskié hala, kie nasa góralsko hola nie wziyna sié z háli (nie było tutok pochylonego á)? Jak zgodnié podajom prof. Maciej Rak z UJ (poźryj artykuł) i dr Júlia Dudášová-Kriššáková z Uniwersýtetu Preszowskiego (poźryj artykuł, s. 76), formy hale, Podhale, podhalski, podhalański wziyny sié stond, ze piyrsi ôdkrywcý gór, nieznajoncý dobrze gwary, uznali słowo hola za góralskom przeróbke polskiego hala, pochodzoncego z niymiynckiego die Halle. Słowa te jednak majom het inse pochodzynia. Na przýkłod samo słowo hala (w znacyniu hali sportowyj abo handlowyj) przýjyno sié u nos włośnié jako hala, a nié hola.

W taki sposób na siyłe wypoprawiano „hala” wlazła do polskiego słownika. Co ciekawe, w gwarze dobrze uchowała sié do dziśka ino forma hola, a w przýpodku reśty wywiedzionyk ôd niyj słów ludzié ni majom pewności co do wymowy i słysý sié ik godać choćjako: Podhole ôbok Podhale abo roz podholański, a roz podhalański. Przýcýnom takiygo wahanio sié może być uzýwanié formy Podhale, podhalański bez wiynksość działacý regionalnyk i ôgólnyj niedbałości ô gware, widocnyj nawet w samym Związku Podhalan. Ni ma sié totyz co dziwić, ze zwykli ludzié miysajom wymowy, kie regionaliści promujom ôdmiane niezgodnom z pochodzyniym wyrazu, bo sié pokrywo z ôdmianom ôgólnopolskom. Fraza „na gware podhalańskom” pojawiyła sié nawet w nagraniu dr Stanisławy Trebunié-Staslowyj na pocontku jyj przekładu „Małego Królewica”, choć som przekład jes zrobiony bardzo rzetelnié i pedziołbyk, ze nawet wzorowo. Moźliwe, ze autorka sama tyz tak godo i nie uwazujé tego za błond.

Podsumujyncý, z historycnego punktu widzynio nobarzyj poprawne gwarowo som formy: hola, hole, Podhole, podholański, Podholon, Podholanka, Podholany/Podholanié itd.

Poślij dalyj:


Kuba Ścisłowicz

Wyrós w Cichym (w tym Wielgim, koło Cornego Donajca), miyłośnik gwary, casym cosi przetłomacý na gware abo napise ôd siy. Główny prowadzoncý fejsbukowyj strony "Gwara góralsko Skolnego Podholo", działo tyz na grupiy "Jako be po góralsku" i w insýk miyjscak w interneciy. Muzýkant amator, miyłośnik stylu cichowiańskiego, rzympoli po góralsku na gyńślak i basak. Filolog słowacki.

Możesz również polubić…

Ôbserwuj
Dej mi znać
0 Komyntorzý
Inline Feedbacks
Pokoz sýtkié komyntorza
0
Napis komyntorz i podziel sié s nami swojymi przemyślyniami.x